Metaverse Çağdaş İnsanın Ahiretidir

Edebiyat

Metaverse Çağdaş İnsanın Ahiretidir

Alper Çeker Haziran 2024

Metaverse Çağdaş İnsanın Ahiretidir

Adnan Özer'le yürürken; ona telefonların ortam dinlemesi yaptığını, konuşulan konulara göre insanlara kredi tekliflerinin, reklamların, indirim haberlerinin geldiğini söyledim. Algoritmanın anlamaması için çocuklara şiirdeki mazmunlarla konuşmanın öğretilebileceğini söyledi. Geçmişte dervişlerin devlet otoritesine yakalanmamak için "Kuş Dili" denen bir dil geliştirdiğini anlattım. "O halde senin siber ilahiyatı yazman gerek." dedi bana.

"Metaverse" hayali, siberpunk yazarı Neal Stephenson'ın icadı. 1992 yılında yayımladığı Karlanma (Snow Crash) adlı romanında geçiyor. Bu romanı bana Kaan Çaydamlı öğretti. Kitabı okuduğumda Neal Stephenson'ın Sümer tabletleri ve Kur'an hakkındaki bilgisinden çok etkilenmiştim.

Metaverse, bir öte evren. "Dünya" değil, "evren". Bu bakış açısı aynı zamanda şamanlara ve dervişlere ait. Onlar bir şeylerin değil her şeyin (varlığın) parçası, bir şeylerle değil her şeyle (varlıkla) bütün. Metaverse'te insanlar "avatar" denen temsilleri aracılığıyla yaşıyorlar. Avatar kavramı da Neal Stephenson'ın icadı. Karlanma romanından sonra teknoloji markaları sanal gerçeklik gözlükleri geliştirmeye başladı. Özellikle çocuklar arasında bu gözlükler çok yaygın.

Metaverse, çağdaş insanın ahiretidir; algoritma da devleti. Algoritma sözcüğü El Harezmi'nin adından geliyor. Bir Özbek olan El Harezmi, yazdığı kitabın Latince'ye çevrilmesiyle Batı'ya cebiri öğretti. Bilgisayar, II. Dünya Savaşı sırasında Alman Enigma şifrelerini çözmek için icat edildi. Temel ilke şuydu: Enigma şifreleri insan aklının çözemeyeceği kadar karmaşıktı. Onları ancak bir başka makine çözebilirdi. Böylece "deis eks makina", "tanrı makine" ortaya çıktı. Eski Yunan tiyatrosunda tanrıları oynayan oyuncular "deis eks makina" denen bir makine tarafından gökten sahneye indirilirdi ve çıkmaza giren olay örgüsü bir tanrının müdahalesiyle çözülürdü. Deis eks makina, mekanik bir vinçti. Günümüzde deis eks makina, yapay zekâyı işaret eden bir mecaz olarak kullanılıyor. Yapay zekâ, çağdaş insanın tanrısıdır. Çağdaş insan ona sığınır, ondan rahmet diler, yalnız arama motoruna inanır. Saatlerce elindeki telefona bakarak onu tespih eder.

Otobüste giderken bir karı-koca gördüm. Hiç konuşmadılar. Adam telefona bakıyordu, kadın da camın arkasından evreni seyrediyordu. Kadın bir başınaydı çünkü kocası orda değildi. Otobüslerde ilginç olaylara tanık oluyorum. Bir gece yine otobüste küçük bir çocuk babasına en sevdiği yazarı sordu. Babası "Cin Ali" dedi. Bunun üzerine çocuk hayal kırıklığının lacivert kadifeden ses tonuyla "Baba o yazar değil ki..." yanıtını verdi. Evrende çok sayıda dünya var. O kadın, o çocuk ve ben aynı dünyada yaşıyoruz. Yalnızız ve çok üşüyoruz. Günün birinde eskilere ait hikâyeler anlatan bir adam bizi ateşin etrafında toplayacak. Birbirimize sokulup yeniden kendimizi huzurlu hissedeceğiz.