Üniversitenin Kaybı, Edebiyatın Kazancı Reşad Ekrem Koçu

Reşad Ekrem Koçu 1905 yılında İstanbul'da bir öğretmen ailesinin çocuğu olarak dünyaya geldi. İstanbul'da Maarif Nezâreti tercüme kaleminde çalıştı. Tarîk, Ma‘lûmât, Cerîde-i Havâdis gazetelerinde yazdı. Daha sonra Konya'da Sanayi Mektebi müdürlüğüne tayin edildi. Bu dönemde Babalık gazetesinde başyazarlık yaptı. 1925'te İstanbul'a döndü. 1933'te kaybettiğimiz Reşad Ekrem Koçu ölümüne kadar Cumhuriyet gazetesinin memleket haberleri servisinin başında bulunmuştur.

Reşad Ekrem Koçu; 1918'de Konya Anadolu İntibah Mektebi'ni, 1927'de Bursa Erkek Lisesi'ni tamamladı. 1931'de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü'ne girmesi hayatında bir dönüm noktası oldu. Mezun olunca Osmanlı Tarihi Kürsüsünde Ahmet Refik Altınay'ın asistanı olarak kaldı. Burada "Osmanlı Muahedeleri ve Kapitülasyonlar 1300-1920 ve Lozan Muahedesi" adlı çalışmasını hazırladı. 1933'te yapılan Üniversite Reformunun ardından hocası Ahmet Refik Altınay'ın kadro dışı bırakılması üzerine akademik yaşamına son verdi.

Kuleli Askerî Lisesi, Vefa Lisesi ve Pertevniyal Lisesi'nde tarih öğretmenliği yaptı. Cumhuriyet, Yeni Sabah, Milliyet, Hergün, Yeni Tanin ve Tercüman gibi gazetelerle Hayat Tarih Mecmuası, Resimli Tarih Mecmuası, Tarih Dünyası, Hayat, Yeşilay, Büyük Doğu, Hafta, Türk Folklor Araştırmaları, İstanbul Enstitüsü Mecmuası vb. dergilerde makaleler yazarak geçimini sağladı. Yazılarında Çekirge Pehlivan, Ahmet Bülent Koçu ve Reşad Ekrem imzalarını kullandı.

Reşad Ekrem Koçu'nun iyi bir tarihçi olmasını sağlayan hocası Ahmed Refik, tarih ile edebiyatı birleştiren, arşivlerden ilginç, tuhaf içerikli belgeler bulup dergilerde, gazetelerde yayımlayan, kitapçıları gezen, tarihi kolay okunur bir hale getirmeye çalışan biriydi. Koçu tarih tutkusunu hocasından aldı. Ahmet Rasim'in İstanbul'a olan sevgisini örnek alarak İstanbul tutkunu tarihçi bir yazar oldu.

Öğretmenliği sırasında çeşitli dergi ve gazetelerde şiir, hikâye ve çocuk romanları yayımladı. Osmanlı döneminin ilginç olaylarını ve kişilerini öyküleştirdiği romanlar yazdı. Esircibaşı, Forsa Halil, Patrona Halil, Kabakçı Mustafa, Kösem Sultan, Erkek Kızlar ve Haşmetli Yosmalar, Hatice Sultan ve Ressam Melling, Eski İstanbul'da Meyhaneler ve Meyhane Köçekleri, Erkek Kızlar, Dağ Padişahları gibi kitaplarının yanında birçok yazı dizisi de gazete sayfalarında kaldı.

Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinin ilk beş bölümünü bugünkü dile aktardı. (1944-1949) İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi'ndeki Seyyid Vehbî'nin Surnâme'sini (1939), Haşmet'in Vilâdetnâme'sini (1940) ve Aşçı İbrâhim Dede Mecmuası'nı da (1960) sade bir dille kısaltarak yayımladı. Edmondo de Amicis, Jean de Thevenot, Theophile Deyrolle, J. E. Dauzats, Lady Mary Wortley Montagu ve Elizabeth Craven gibi yazarların İstanbul ve Türkiye'den bahseden seyahatnâmelerini kısaltıp resimli kitapçıklar halinde dizi olarak bastırdı.

Reşad Ekrem Koçu edebi eserlerinin yanında Osmanlı Padişahları (1960), Yeniçeriler (1964), Osmanlı Tarihinin Panoraması (I-II, 1964) ve Fatih Sultan Mehmed (1965) gibi tarih araştırmaları da yazdı. Cumhuriyet gazetesi ilâvesi olarak basılan Türk İstanbul (1953), Türk Giyim, Kuşam ve Süslenme Sözlüğü (1967), ve Topkapı Sarayı (1960) adlı kitapları ansiklopedik niteliktedir.

Reşad Ekrem Koçu'nun diğer belli başlı çalışmaları da şunlardır: Sümer Türkleri (1933), Selçuk İmparatorluğu (1933), Bizans Tarihi (1934), Tarihten Evvelki Zamanlar (1934), Ahmed Râsim: Hayatı, Seçme Şiir ve Yazıları (1938), Taçlı Fahişeler (1944), Tarihimizde Garip Vakalar (1952), Tarihimizde Kahramanlar (1960), Haşmetli Yosmalar (1963), Darülaceze (1974), İstanbul Tulumbacıları (1981), İstanbul Camileri.

Reşad Ekrem Koçu aynı zamanda iyi ressamdı fakat genellikle naif üslûbu tercih etmişti. Acı Su: Şiirler (1965) adlı şiir kitabında serbest nazmı başarıyla kullanan bir şair olarak karşımıza çıkmaktadır.

Yazımı Murathan Mungan'ın Reşad Ekrem Koçu ile ilgili düşünceleriyle bitirmek isterim: "Öncelikle metinlerinin taşıdığı Türkçe lezzeti için okurum onu. Osmanlıca sözcükleri şimdi olduğu gibi öyle uluorta kullanan insanların değil, belli bir dil duygusu, zevki ve zarafetiyle kullanan insanların döneminin yazarıdır o... Reşad Ekrem Koçu'nun bir diğer önemi, birçok tarihçi yazarın atladığı, önem vermediği, oysa dönem ruhunu ve atmosferini yansıtmada çok önemli olan nesnelere, eşyalara, ayrıntılara, âdetlere dikkat çekmesi, bir çeşit gündelik hayatın tutanaklarını sergilemesidir."